Z dziećmi w dwujęzyczności naturalnej sprawa jest nieco prostsza. Zazwyczaj mają przypisane konkretne osoby do konkretnego języka.
Z tatą Anglikiem po angielsku, z kolegami w angielskim przedszkolu po angielsku, z mamą, babcia i kuzynami po polsku. Podobnie jest w przypadku dwujęzyczności zamierzonej, ale w rodzinach stosujących OPOL. Najczęściej jest to podział mama mówi po angielsku, tata i reszta świata po polsku. Sprawa natomiast nieco się komplikuje, gdy jeden rodzic mówi w kilku językach tak jak w naszym domu (więcej o naszej sytuacji piszę w tym podsumowaniu). Dostaję wiele pytań na temat tego, jak to wygląda w praktyce.
Strategia mieszana w praktyce
W jakim języku rozmawiać z mamą, która mówi w dwóch językach (a w porywach w trzech)? W takim, w jakim się ma ochotę🙂 Na razie w większości wypadków gdy jesteśmy sami, jestem zagadywana po angielsku. Czasem gdy jesteśmy cała rodzina w domu synek mówi do taty po polsku, odwraca się do mnie i ze mną przechodzi na angielski. Często jednak zostaje przy polskim. Działa to też w drugą stronę. Wie, że tata rozumie angielski, więc nie przełącza się na polski tylko zwraca się po angielsku także do taty. Gdy na polski odpowiadam angielskim, mój mały rozmówca również przechodzi na angielski. Sprawa z resztą świata jest prosta: 4-latek wybiera polski z wszystkimi i wszędzie (z wyjątkiem anglojęzycznych playdates z naszymi znajomymi). Rozumie, że to jest język naszego otoczenia i nie wplata angielskiego w rozmowy.
Języki a tematyka
Zmianę języka wywołuje też temat. Zdarza się że rozmawiamy po angielsku, ale wspomnienie czegoś, co zaszło pomiędzy kolegami sprawia, że nagle następuje przejście na polski. Tak właśnie działa ludzki mózg. Fascynujące, nieprawdaż? Taką samą zależność (przechodzenie na język polski) obserwuję, gdy temat rozmowy schodzi na przedszkole. Zmiana następuje też w drugą stronę, gdy np. jakieś słownictwo jest lepiej znane po angielsku. Podejrzewam że to, że moje dziecko bawi się samo głównie po angielsku jest zasługą angielskich książek i bajek wyłącznie w tym języku. W wieku 4 lat zabawa opiera się w dużej mierze na odgrywaniu scenek i wcielanie się w role (superbohaterów, strażaków, policjantów itd.), a postacie i potrzebne słownictwo brane są często właśnie z książek i bajek.
Językowe zagwozdki
Obserwuję czasem ciekawe zagwozdki pojawiające się w mózgu mojego dwujęzycznego dziecka. Przykładowo nie potrafi zaakceptować faktu, że mur po angielsku to „wall”, bo „wall” to ściana, a musi być przecież inne słowo na dwie różne rzeczy. Dlatego bardzo często w kontekście muru używa polskiego słowa – aby przekazać „właściwe” znaczenie. Gdy z kolei spytałam, czy jakaś dziewczynka to jego „friend” zaprzeczył gwałtownie i sprostował, że to nie „friend” tylko „koleżanka”. Mam wrażenie, że chodziło o to, że w jego głowie „friend” to forma męska określająca kolegów, a w związku z brakiem żeńskiej wersji w języku angielskim lepiej posłużyć się słowem polskim.
Dwujęzyczność nie jest stała
Wielokrotnie powtarzam, że umiejętność posługiwania się dwoma lub większą liczbą języków to nie jest coś co jest dane raz na zawsze i co utrzymuje się na jednym stałym poziomie. Osoby dwujęzyczne zazwyczaj mają jeden język wiodący, ale nikt nie mówi, że ten język nie zmienia się okresowo. Zmiana może zależeć od wielu czynników, wśród których jako główną wymieniłabym po prostu ekspozycję na dany język. Tak też jest u nas w domu, o czym już pisałam. Więcej angielskiego między mną i moim dzieckiem oznacza częstszy wybór tego języka także w samodzielnej zabawie. Wystarczy wyjazd, urlop taty (którego obecność narzuca język polski) czy dnie spędzone w większości na dworze wśród rówieśników by polski wysunął się na prowadzenie.
Tak sytuacja wygląda u nas na ten moment, 3 lata po wprowadzeniu angielskiego do domowej komunikacji. Mam nadzieję, że wpis ten rozwiał wiele Waszych wątpliwości. Jeśli mielibyście jakieś pytania o praktyczne aspekty dwujęzycznego wychowania, zadajcie je w komentarzu lub napiszcie do mnie mejla (adres w zakładce O MNIE).
